BùiThụy Đào Nguyên

II.Giới thiệu vài tác phẩm:

Tuy sự nghiệp văn chương của Cử Trị không có những tác phẩm lớn, nhưng sự nghiệp thơ văn của ông đã đóng góp không nhỏ vào mặt trận tinh thần của nhân dân trong quá trình đấu tranh chống thực dân trong những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.

Cá Thia Thia

Đồng loại sao ngươi chẳng ngỡ ngàng,
Hay là một lứa phải nung gan?
Trương vi so đọ vài gang nước,
Đâu miệng hơn thua nửa tấc nhang.
Rán súc giây lâu đà tróc vảy,
Nín hơi trót buổi lại phùng mang.
Ra tài cửa Võ chưa nên mặt,
Cắc cớ khen cho khéo nhộn nhàng.

 Con Rận

Mặt mũi mần ri, cũng có râu,
Cả đời chẳng biết dụng vào đâu?
Xôn xao trên mão chưa nên mặt,
Lục đục trong chăn cứ rục đầu.
Khuấy ngứa gầy dân chi khác rệp,
Ra công báo nước chẳng bằng trâu.
Khéo sanh trong thế chi cho nhộn,
Có có không không cũng chẳng cầu

Con Cào Cào

Chẳng biết cơ trời khéo khiến sao,
Trải qua mấy xứ cũng cào cào.
Hình như châu chấu, vàng pha xám,
Miệng tợ chuồn chuồn, thấp lại cao.
Hại lúa bởi ngươi nên cắc cớ,
Nhọc lòng cho kẻ đuổi lao xao.
Lời ngây dám hỏi quan lương thú,
Đuổi đó phòng loan tới xứ nào?  

Con Mèo

Mấy từng đài các sải chơn leo,
Nhảy lẹ chi cho bẵng giống mèo.
Chợt ngảnh mặt hùm nhìn trực thị,
Chi cho lũ chuột dám vang reo.
Vuốt nanh sẵn có vàng khoe sắt,
Vằn vện đành không chút bụi đóng meo.
Trăm tuổi hồn dầu về chín suối,
Nhắm lông để lại giúp trò nghèo.

Đi câu

Ngươi hỡi Nghiêm Lăng có biết chăng?
Lòng ta ý gã đố ai bằng?
Nửa cần thú vị trời trời nước,
Một sợi kinh luân gió gió trăng.
Thao lược đã đành ngàn dặm bủa,
Giang sơn tóm rốc một tay phăng.
Xưa nay cũng một lòng sông Vị,
Mơ tưởng xe Châu biếng nói năng!

II

Lỗi phải thây ai, chẳng lụy cầu,
Sao bằng thong thả một cần câu.
Dòng ngân thả lưới dầu trưa sớm,
Đáy bích dòng tơ mặc tóm thâu.
Dựa bãi Nghiêm Lăng chờ bĩ thái,
Neo gành Lữ Vọng nhắp công hầu.
Giang sơn thế để minh là thợ,
Sanh sát quyền ta thế biết đâu.

Tự Thuật
(bài họa Tự Thuật của Tôn Thọ Tường)

Hơn thua chưa quyết đó cùng đây,
Chẵng đã nên ta phải thế này.
Bến Nghé quản bao cơn lửa cháy,
Cồn Rồng dầu mặc bụi tro bay.
Nuôi muông giết thỏ còn chờ thuở,
Bửa lưới săn nai cũng có ngày.
Đừng mượn hơi hùm rung nhát khỉ,
Lòng ta sắt đá, há lung lay?

 Họa bài tự thuật thứ 2 của Tôn Thọ Tường
Lung lay lòng sắt đã mang nhơ,
Chẳng xét phận mình khéo nói vơ.
Người trí mảng lo danh chẳng chói,
Đứa ngu luống sợ tuổi không chờ.
Bài hòa đã sẵn in tay thợ,
Cuộc đánh hơn thua giống nước cờ.
Chưa trả thù nhà,đền nợ nước,
Dám đâu mắt lấp với tai ngơ.  

Họa bài tự thuật thứ 3 của Tôn Thọ Tường

Tai ngơ sao đặng lúc tan tành,
Luống biết trách người,chẳng trách mình.
Đến thế còn khoe đàng đạo nghĩa,
Như vầy cũng gọi cửa trâm anh.
Biển khơi vụng tính dung thuyền nhỏ,
Chuông nặng to gan buộc chỉ mành.
Thân có ắt danh tua phải có,
Khuyên người ái trọng cái thân danh. 

Họa bài tự thuật thứ 4 của Tôn Thọ Tường

Thân danh chẳng kể, thật thằng hoang,
Đốt sáp nên tro lụy chẳng màng.
Hai cửa trâm anh xô sấp ngửa,
Một nhà danh giá xóa tan hoang.
Con buôn khấp khởi chưa từng ngọc,
Người khó xăng xăng mới gặp vàng.
Thương kẻ đòng văn nên phải nhắc.
Dễ đâu ta dám tiếng khoe khoang.

BTDN sưu tầm